Τρίτη 3 Μαρτίου 2009

“…είσαι βοριάς, παγώνεις τα φτερά μου, κι ύστερα μ’ ένα φιλί ψηλά με πας.”

.
Το όνομα της Ελένης Καραϊνδρου είναι απόλυτα ταυτισμένο με τη μουσική για τον κινηματογράφο και ιδιαίτερα για τις ταινίες του Θόδωρου Αγγελόπουλου. Μόνιμη συνεργάτης του τα τελευταία 25 χρόνια, έχει ντύσει με τις μουσικές της ταινίες – σταθμούς, όπως το «Ταξίδι στα Κύθηρα», «Ο μελισσοκόμος», «Μια αιωνιότητα και μια μέρα», μέχρι την πρόσφατη «Σκόνη του χρόνου». Παράλληλα, οι μουσικές της για ταινίες και άλλων σκηνοθετών του κινηματογράφου, από την Τόνια Μαρκετάκη και την κλασσική «Τιμή της αγάπης» μέχρι το «Καλή πατρίδα, σύντροφε» του Λευτέρη Ξανθόπουλου, έχουν ξεχωρίσει και βραβευτεί σε ελληνικά και ευρωπαϊκά φεστιβάλ. Πέρα όμως από τις γνωστές μουσικές για τον κινηματογράφο, η Ελένη Καραϊνδρου έχει να επιδείξει μεγάλο έργο και στη μουσική για το θέατρο. Έχοντας στο ενεργητικό της μουσικές για περισσότερες από 30 θεατρικές παραστάσεις, συγκαταλέγεται ανάμεσα στους συνθέτες με τις περισσότερες μουσικές εργασίες για το θέατρο. Αυτή είναι μια πτυχή στην εργογραφία της που δεν είναι τόσο γνωστή, κυρίως λόγω του ότι μέχρι στιγμής έχει εκδοθεί ένα μικρό μονάχα μέρος από τις μουσικές της για το θέατρο, σε αντίθεση με τις κινηματογραφικές που κυκλοφορούν σχεδόν όλες με τη μορφή ολοκληρωμένων έργων.
Το 1991 κυκλοφόρησε μία έκδοση που συγκέντρωνε ένα μεγάλο μέρος από τη μουσική της Ελένης Καραϊνδρου για το θέατρο αλλά και για την τηλεόραση, το ραδιόφωνο και τον κινηματογράφο, κάτω από τον γενικό τίτλο «Ανέκδοτες ηχογραφήσεις». Ο δίσκος περιελάμβανε μουσικές εργασίες της Καραϊνδρου από το 1976 έως το 1990, με ιδιαίτερη έμφαση στη μουσική για το θέατρο και τις συνεργασίες της με το Εθνικό θέατρο, το Απλό Θέατρο και τη Νέα Σκηνή του Λευτέρη Βογιατζή. Η έκδοση περιείχε 32 μουσικά κομμάτια και 2 τραγούδια, τα οποία αποδίδονται μοναδικά από μια πλειάδα εξαιρετικών μουσικών, ανάμεσά τους ο Τάσος Διακογιώργης, ο Ανδρέας Ροδουσάκης, ο Σωκράτης Άνθης, ο Γιάννης Σπάθας και ο Τάκης Φαραζής.

Ανάμεσα στα κομμάτια, υπάρχει κι ένα τραγούδι που ακουγόταν στον «Γλάρο» του Άντον Τσέχωφ, σε σκηνοθεσία Ζυλ Ντασσέν που ανέβηκε στο Εθνικό Θέατρο. Στην παράσταση που έκανε πρεμιέρα στις 23 Ιανουαρίου 1988, πρωταγωνιστούσαν η Μιράντα Ζαφειροπούλου, ο Γιώργος Μιχαλακόπουλος, ο Δημήτρης Λιγνάδης και πολλοί άλλοι κορυφαίοι ηθοποιοί του Εθνικού. Το τραγούδι ακουγόταν ανάμεσα στην Γ’ και Δ’ πράξη, και στον δίσκο περιλαμβάνεται στην ίδια εκτέλεση που ακουγόταν και στην παράσταση. Ο τίτλος του είναι «Το τραγούδι της λίμνης», και είναι ένα από τα ομορφότερα τραγούδια που έχει συνθέσει η Ελένη Καραϊνδρου, ενώ παράλληλα, αποτελεί και ένα σημείο συνάντησης ανθρώπων της τέχνης (όχι μόνο της μουσικής) που όμοιό του σπάνια συναντάμε στο τραγούδι.

Μες στο νερό ψάρι χρυσό γλιστράς
και γω ψαράς με δίχτυ αδειανό,
θάλασσα εσύ και γω ο ναυαγός σου
στην αγκαλιά σου πεθαίνω και ζω.

Είσαι νοτιάς και γω πουλί χαμένο
εκεί που θέλεις με πηγαίνεις, με πετάς
είσαι βοριάς παγώνεις τα φτερά μου
κι ύστερα μ’ ένα φιλί ψηλά με πας.

Κρατάς εσύ τιμόνι και πανιά
και γω παιδί χαμένο, μοναχό
μάγισσα εσύ κι εγώ ακόλουθός σου
χωρίς εσένα δεν ξέρω να ζω.
.
.
Μέσα απ’ το γνώριμο μουσικό της στιλ, η Καραϊνδρου φτιάχνει ένα τραγούδι που εντάσσεται πλήρως μέσα στο κλίμα του έργου και την σκηνοθετική άποψη του Ντασσέν. Ένα απόλυτα ερωτικό τραγούδι που, τόσο η μελωδία όσο και η δομή του, μάς παραπέμπει με τον τρόπο του σε εκείνο το «Ήρθε βοριάς, ήρθε νοτιάς» του Μάνου Χατζιδάκι, αποκαλύπτοντας μια βαθιά συγγένεια μεταξύ αυτών των δύο τραγουδιών, αν και μεσολαβούν μεταξύ τους περίπου 45 χρόνια! Η λιτή μελωδία της Καραϊνδρου εξυπηρετεί στην παράσταση το πέρασμα από τη μία πράξη στην άλλη, διατηρώντας στο ακέραιο το κλίμα του έργου και προετοιμάζει την τέταρτη και τελευταία πράξη του «Γλάρου», σαν αποκορύφωμα του δράματος ενός απ’ τα ωραιότερα έργα του Τσέχωφ. «Το τραγούδι της λίμνης» όμως, δεν είναι μονάχα ένα τραγούδι που φτιάχτηκε για μία θεατρική παράσταση. Είναι και μια συνάντηση της μουσικού Ελένη Καραϊνδρου με την Αρλέτα στο ρόλο της στιχουργού!
Δεν είναι η πρώτη φορά που συναντάμε την Αρλέτα ως στιχουργό (σε αρκετά από τα τραγούδια του δίσκου «Ταξιδεύοντας» έχει γράψει τους στίχους πάνω σε μουσικές του Ανέστη Τριανταφύλλου)· είναι όμως η πρώτη και μοναδική φορά που συνεργάζεται με την Καραϊνδρου και γράφει στίχους για ένα τραγούδι, το οποίο μάλιστα εντάσσεται σε μία θεατρική παράσταση. Όπως είναι φυσικό, η Αρλέτα ζωγραφίζει με την τέχνη και την ευαισθησία της εικόνες που ταιριάζουν απόλυτα στη μελωδία της Καραϊνδρου και εξυπηρετούν με τον καλύτερο τρόπο τη λειτουργία τού τραγουδιού μέσα στην παράσταση. Και ο τρόπος με τον οποίο επιλέγει η Καραϊνδρου να ερμηνευτεί το τραγούδι, όχι από έναν μόνο τραγουδιστή αλλά από χορωδία, προσθέτει στο κομμάτι ακόμα περισσότερη θεατρικότητα. Κι εδώ ακριβώς είναι που «Το τραγούδι της λίμνης» παύει να είναι ένα απλό τραγούδι που ακούγεται ηχογραφημένο σε μία θεατρική παράσταση, και γίνεται τόπος συνάντησης!
.

Η χορωδία που ακούγεται σ’ αυτή την πρώτη εκτέλεση του «Τραγουδιού της λίμνης», αποτελείται από δύο ηθοποιούς που έπαιρναν μέρος στην παράσταση, τον Χρήστο Καλαβρούζο και τον Δημήτρη Λιγνάδη, από τον σκηνοθέτη Βασίλη Νικολαϊδη που στη συγκεκριμένη παράσταση είχε το ρόλο του βοηθού σκηνοθέτη δίπλα στον Ντασσέν, την ίδια την Ελένη Καραϊνδρου, την Αρλέτα και τη Μελίνα Τανάγρη. Μια χορωδία που μοιάζει να στήθηκε με μοναδικό κριτήριο το συναίσθημα. Σαν μια παρέα που τραγουδάει την αγάπη γύρω από ένα τραπέζι μετά από το τέλος ενός δείπνου ή σαν τους παλιούς κανταδόρους που γυρνούν στα καντούνια της Κέρκυρας και υμνούν την αγάπη κάτω απ’ τα μπαλκόνια με τα νυχτολούλουδα και τα γιασεμιά. Μέσα σ’ αυτό το κλίμα, ο «Γλάρος» μοιάζει να είναι μονάχα η αφορμή. Η πραγματική ανάγκη είναι να βρεθούν μουσικοί, τραγουδοποιοί και άνθρωποι του θεάτρου κάτω απ’ την ομπρέλα του τραγουδιού και να μοιραστούν στιγμές που ξεπερνούν το εφήμερο μιας θεατρικής παράστασης.

Πέραν του ότι το «Τραγούδι της λίμνης» είναι ένα από τα ωραιότερα τραγούδια που γράφτηκαν για θεατρική παράσταση κατά την δεκαετία του ’80, αποτελεί και μία ακόμα ακριβή στιγμή κατά την οποία, άνθρωποι της τέχνης που κάτω από άλλες συνθήκες δε θα συναντιόντουσαν ίσως και ποτέ, βρίσκουν τρόπους και αφορμές να βρεθούν, να κοινωνήσουν μέσω του τραγουδιού και μέσα απ’ την απλότητα να μας προσφέρουν ένα υπέροχο τραγούδι που μπορεί και μας συντροφεύει πέρα και έξω απ’ το θεατρικό σανίδι. Τέτοιες συναντήσεις (που η αλήθεια είναι πως βρίσκουμε όλο και πιο σπάνια σήμερα), από τη στιγμή που μας παραδόθηκαν, αξίζει να τις κρατάμε κι εμείς σαν δώρα ακριβά και τις ανασύρουμε απ’ τη μνήμη (συλλογική ή ατομική), όλο και πιο συχνά.

Γ. Δάνης, Κώστας Μπάλλας, Μιράντα Ζαφειροπούλου, Ιωάννα Τσιριγκούλη, Χρήστος Καλαβρούζος.

.

.

Σημειώσεις:
1. Οι φωτογραφίες του προγράμματος και της παράστασης, είναι από το Αρχείο του Εθνικού Θεάτρου (
εδώ)

2. Το «Τραγούδι της λίμνης» έχει επίσης τραγουδήσει η Αρλέτα («10 + 1 νύχτες», ζωντανή ηχογράφηση από το Θέατρο Περοκέ), η Μαρία Φαραντούρη («Ωδείο Ηρώδου Αττικού», ζωντανή ηχογράφηση στις 6 Σεπτεμβρίου 1988), η Τάνια Τσανακλίδου («Το μαγικό κουτί», ζωντανή ηχογράφηση στο «Μετρό»), και η Angelique Ionatos («Anthologie»).

.

13 σχόλια:

Rena Fan είπε...

Ένα από τα πιο όμορφα ελληνικά τραγούδια όλων των εποχών... Μετά από αυτή την εξαιρετική πρώτη εκτέλεση και τη σπάνια συνάντηση όλων αυτών των φωνών (μου άρεσε ιδιαίτερα η σύνδεση που έκανες με τους κανταδόρους της Κέρκυρας, δεν το είχα σκεφτεί ποτέ!), προσωπικά προτιμώ την εκτέλεση της Τσανακλίδου. Εκεί νομίζω ότι δένει μοναδικά το τραγούδι αυτό με τον "κ. Νολλ" από το χατζιδακικό "Χαμόγελο της Τζοκόντας". Σαν να είναι πραγματικά η εισαγωγή του τραγουδιού αυτού...

Μουσικά Προάστια είπε...

ένας βυζαντινός ύμνος απόλυτης θρησκευτικής κατάνυξης, όπου αντί για θεούς και αγίους υμνούνται ο έρωτας, και τα φαντάσματα του καθενός μας. Βασανιστικό τραγούδι αυτό που ανέβασες σήμερα Μάκη, το ακούς και μένει στο στόμα ένα γλυκόπικρο αίσθημα, μια χαρμολύπη. Στοιχειωμένο τραγούδι.

Negma είπε...

Το λατρεύω αυτό το τραγούδι, έχω πολύ ιδιαίτερη σχέση μαζί του, καθώς έχουμε "μοιραστεί" μερικές από τις πιο σημαντικές στιγμές της ζωής μου.

Άξιζε και με το παραπάνω, μια ανάρτηση αποκλειστικά γι' αυτό, κι όχι μια αναφορά μέσα στο συνολικό έργο κάποιου δημιουργού. Έτσι κι αλλιώς οι δύο δημιουργοί του είναι 23452653634623 αναρτήσεις η καθεμία...

Τι όμορφος τρόπος να υποδεχτούμε την άνοιξη!

Καλημέρες Μάκη, και καλή Άνοιξη, λοιπόν!!!

Y.Γ. Υπάρχει εκτέλεση της Φαραντούρη πριν την κασετίνα που λες? Γιατί νομίζω ότι από Φαραντούρη το είχα σε μια κασέτα, πολύ πριν βγει η αυτή η κασετίνα? Ήταν κάποιος δίσκος της Καραΐνδρου από το Ηρώδειο...? Μπορεί να με απατά η μνήμη μου, οπότε το αφήνω σε σας τους ειδικούς. Κυρίως στο Αερικό μας, από τα βινύλια της οποίας αντέγραφα κασέτες. Κι αυτό από δικούς της δίσκους θα το είχα, όπως τόσα άλλα...

Negma είπε...

A, και μια μικρή παρατήρηση:

Την Τσανακλίδου, όσοι με ξέρουν, ξέρουν πως την έχω εικόνισμα! Αλλά το συγκεκριμένο τραγούδι θεωρώ ότι το είχε "φορτώσει" κάπως με την ερμηνεία της. Προτιμώ τη λιτότητα της εκτέλεσης που αναφέρω παραπάνω με τη Φαραντούρη.

Αυτοί οι στίχοι είναι από μόνοι τους ένα σύμπαν. Μια απλή εκπνοή πάνω στη μαγική αυτή μελωδία χρειάζεται, τίποτα μα τίποτα παραπάνω.

το Άρωμα του Τραγουδιού είπε...

@Rena Fan: για να είμαι ειλικρινής, με δυσκολία μπορώ να ακούσω κάποια άλλη εκτέλεση του συγκεκριμένου τραγουδιού πέρα απ’ αυτή την πρώτη. Τόσο η Αρλέτα, όσο και η Φαραντούρη και η Τσανακλίδου, έδωσαν μια άλλη, εντελώς προσωπική απόχρωση στο τραγούδι, σα να το φώτισε η κάθε μία με το δικό της προβολέα. Όμως, αυτή η συνάντηση, αυτή η χορωδία, νομίζω ότι στέκεται πέρα και πάνω από οποιαδήποτε (κατά τα άλλα άξια και των τεσσάρων, προσθέτοντας και την Καραϊνδρου) άλλη ερμηνεία.
Προσωπική άποψη, φυσικά.
Σε ευχαριστώ πολύ για την επίσκεψη.


@Μουσικά Προάστια:
ύμνος
κατάνυξη
φαντάσματα
βασανιστικό
χαρμολύπη
στοιχειωμένο τραγούδι…

Χρειάζεται να προσθέσω τίποτα εγώ?...


@negma: θυμάμαι και μία παλιότερη δική σου ανάρτηση με το συγκεκριμένο τραγούδι. “Στοιχειωμένο”, όπως λέει κι ο Ηρακλής απ’ τα Μουσικά Προάστια.
Η εκτέλεση με τη Φαραντούρη είναι σίγουρα παλιότερη, δε γνωρίζω όμως σε ποιο δίσκο της ερμηνεύτριας συμπεριλήφθηκε για πρώτη φορά. Στην κασετίνα που αναφέρω, είναι συγκεντρωμένα πολλά τραγούδια που έχει ερμηνεύσει η Φαραντούρη από ολόκληρη τη δισκογραφία της. Θα το ψάξω, κι όταν θα βρω κάτι, θα σου πω.
Σε χαιρετώ.

το Άρωμα του Τραγουδιού είπε...

Μία διόρθωση σχετικά με τις εκτελέσεις του «Τραγουδιού της λίμνης»:
Με την πολύτιμη βοήθεια των Μουσικών Προαστίων, διαπίστωσα ότι στο Ηρώδειο το τραγουδάει η Μαρία Φαραντούρη (και όχι η Ελένη Καραϊνδρου). Έτσι, βρέθηκε και η πληροφορία που έψαχνε η Negma και στην ανάρτηση έχουν γίνει οι απαραίτητες διορθώσεις.

Rena Fan είπε...

Για την ιστορία να προσθέσω ότι στις συναυλίες που έδωσε η Καραϊνδρου τον Σεπτέμβρη του 2003, το "Τραγούδι της λίμνης" τραγουδούσε η Νένα Βενετσάνου.

Μαρία Δριμή είπε...

Υπέροχο τραγούδι...Από τα πιο αγαπημένα μου. Το έχει πει καταπληκτικά και η Aggeliki Ionatos.

το Άρωμα του Τραγουδιού είπε...

@Rena fan: έχει τραγουδηθεί αρκετές φορές ζωντανά το «Τραγούδι της λίμνης» από τραγουδιστές και ηθοποιούς και τελικά διαπιστώνω ότι, και οι δεύτερες εκτελέσεις που έχουν δισκογραφηθεί, δεν είναι καθόλου λίγες!
Φαντάζομαι θα το είπε καταπληκτικά η Βενετσάνου…


@Maria Jose: έχεις απόλυτο δίκιο. Η πληροφορία σου προστέθηκε ήδη στην ανάρτηση.
Σε ευχαριστώ.

το αερικό είπε...

" αξίζει να τις κρατάμε κι εμείς σαν δώρα ακριβά και τις ανασύρουμε απ’ τη μνήμη (συλλογική ή ατομική), όλο και πιο συχνά."

Δωρο ακριβο μας εκανες κι εσυ φιλε Μακη με την αναρτηση σου αυτη.Θα συμφωνησω απολυτως στην προτιμιση σου για την εκτελεση που παραθετεις, ακριβως για τους λογους που αναφερεις, αλλα και για το ακουστικο αποτελεσμα αυτο καθ' αυτο. Να εισαι καλα για μια ακομα φορα που μεσα απο το ιστολογιο σου μας ταξιδευεις στην χωρα της καλης αισθητικης που τοσο πολυ αναγκη εχουμε και τοσο ευκολα προσπερναμε, εξ αιτιας της καθημερινοτητας.
Θα ηθελα σε αυτο το σημειο να αναφερω, στη Στελλιτσα μας, οτι δεν υπαρχει περιπτωση, οχι να ακουσω, αλλα ουτε καν να σκεφτω το εν λογω τραγουδι χωρις να την φερω στο νου.(Τωρα που θυμηθηκε κασσετα απο ηχογραφηση του 1988; Μονο αυτη το ξερει!)
Καλο σου ανοιξιατικο, βροχερο βραδυ!

το Άρωμα του Τραγουδιού είπε...

@το αερικό: σε ευχαριστώ πολύ για την επίσκεψη και τα καλά σου λόγια.
Τα τραγούδια έχουν πάντα τον τρόπο να συμβάλουν στην διατήρηση της μνήμης. Είναι κι αυτή μία από τις “αποστολές” τους!

Καλή σου μέρα και καλή εβδομάδα

BOSKO είπε...

υπέροχο...

το Άρωμα του Τραγουδιού είπε...

Bosko: όταν οι Τέχνες και οι άνθρωποί της συναντιούνται, το αποτέλεσμα είναι πάντα υπέροχο. Εσύ το γνωρίζεις ακόμα καλύτερα από μένα αυτό!

Σε ευχαριστώ που πέρασες.