Τρίτη 27 Μαΐου 2008

Πέτρινα Χρόνια

.
Τα «Πέτρινα Χρόνια» είναι μία απ’ τις καλύτερες ταινίες του Παντελή Βούλγαρη και, αναμφισβήτητα αποτελεί μια από τις σημαντικότερες στιγμές του σύγχρονου ελληνικού κινηματογράφου. Η ταινία γυρίστηκε στα μέσα της δεκαετία τους ’80 και κυριολεκτικά σάρωσε τα βραβεία στο φεστιβάλ Θεσσαλονίκης αλλά και σε ευρωπαϊκά φεστιβάλ (Βενετία, Βαλένθια), προκαλώντας μεγάλη αίσθηση τόσο για τη θεματολογία της όσο και για την τέχνη με την οποία ο Βούλγαρης αποτύπωσε στο φιλμ τα “πέτρινα” χρόνια της σύγχρονης ελληνικής ιστορίας. Ο Παντελής Βούλγαρης εξιστορεί την πορεία της μετεμφυλιακής Ελλάδας μέσα από την πραγματική ιστορία του Μπάμπη και της Ελένης (τους πρωταγωνιστικούς ρόλους ερμήνευσαν ο Δημήτρης Καταλειφός και η εξαιρετική Θέμις Μπαζάκα), κατορθώνοντας να σκιαγραφήσει «χωρίς μελοδραματισμό ή διάθεση ηρωοποίησης τη μοναχικότητα και τη σκληρότητα της δοκιμασίας των χιλιάδων ανθρώπων που φυλακίστηκαν ή εξορίστηκαν»* στα χρόνια από το 1954 μέχρι τη μεταπολίτευση.

Αναμφισβήτητα, ένα από τα σημαντικότερα συστατικά της ταινίας, είναι η μουσική που έγραψε ο Σταμάτης Σπανουδάκης και φυσικά η ερμηνεία του Βασίλη Σαλέα στο κύριο μουσικό θέμα. Ουσιαστικά, ο Σπανουδάκης έγραψε ένα μόνο θέμα το οποίο επαναλαμβάνεται σε διάφορες σκηνές της ταινίας με κάποιες μικρές παραλλαγές. Ο Παντελής Βούλγαρης σε παλιότερη συνέντευξή του έχει πει πως, δεν είχαν σκεφτεί με τον Σπανουδάκη ότι η μελωδία του θέματος θα μπορούσε να παιχτεί με κλαρίνο και ήταν έτοιμοι να το ηχογραφήσουν με πιάνο. Κάποια στιγμή βρέθηκε ο Βασίλης Σαλέας στο στούντιο του Σπανουδάκη και άκουσε το μουσικό θέμα που είχε ετοιμάσει για την ταινία και του ζήτησε να δοκιμάσει να το παίξει στο κλαρίνο. Αυτό ήταν! Με τον πιο απλό τρόπο, το μουσικό θέμα για την ταινία είχε βρει από “μόνο” του τον τρόπο με τον οποίο έπρεπε να ακουστεί! Το κομμάτι ηχογραφήθηκε τελικά με τον Βασίλη Σαλέα να παίζει κλαρίνο και κάποιες ηλεκτρονικές “πλάτες” από τα keyboards του Σταμάτη Σπανουδάκη, ένα πάντρεμα ηλεκτρονικού ήχου με ένα παραδοσιακό όργανο που για εκείνη την εποχή ήταν ιδιαιτέρως πρωτοποριακό.

Ο Σταμάτης Σπανουδάκης αποτύπωσε στη μουσική του τη μελαγχολία που επιδίωκε να αποδώσει με τις εικόνες του στην ταινία ο Παντελής Βούλγαρης. Κατάφερε να συνθέσει ένα κομμάτι που συμπληρώνει τέλεια την αισθητική των πλάνων και τη δυναμική της κάθε σκηνής που συνοδεύει. Γράφοντας ένα και μοναδικό θέμα για τα «Πέτρινα χρόνια», καταφέρνει να ντύσει και τελικά να ολοκληρώσει τις σκηνές του έργου χωρίς να φλυαρεί και κυρίως δίνοντας την αίσθηση ότι η μουσική γεννήθηκε αβίαστα, δίχως την παραμικρή πίεση του κινηματογραφικού χρόνου και τον πολύτιμων δευτερολέπτων που συχνά περιορίζουν τους μουσικούς που καλούνται να ντύσουν μια ταινία με τη μουσική τους. Με αφορμή την ταινία του Βούλγαρη, ο Σπανουδάκης έγραψε το καλύτερο ορχηστρικό του κομμάτι. Ένα κομμάτι που μπορεί να ακουστεί και πέρα από την ταινία, ανεξάρτητα δηλαδή από τον σκοπό για τον οποίο γράφτηκε.

Από την άλλη μεριά, ο Βασίλης Σαλέας θα μπορούσε να χαρακτηριστεί “συνδημιουργός” του κομματιού. Με τον τρόπο που ερμήνευσε το μουσικό θέμα της ταινίας, απογείωσε τη μελωδία και αποκάλυψε τα κρυμμένα στοιχεία του κομματιού. Από την εισαγωγή ακόμα, ο ακροατής καταλαβαίνει πως αυτό που πρόκειται να ακολουθήσει δεν είναι απλά μια μελωδία, αλλά μια ολόκληρη ιστορία! Αυτό ακριβώς κάνει ο Βασίλης Σαλέας: αφηγείται με το κλαρίνο του μια ιστορία με αρχή, μέση και τέλος, μια ιστορία φτιαγμένη από νότες και ανάσες που ακούγονται στην ηχογράφηση σαν απαλό αεράκι που περνάει ανάμεσα απ’ τα κάγκελα μιας φυλακής που ζουν πολιτικοί κρατούμενοι. Από την χαμηλόφωνη εισαγωγή μέχρι το σόλο στο τέλος του κομματιού, η “αφήγηση” του Βασίλη Σαλέα αποτελεί ένα μοναδικό ρεσιτάλ ερμηνείας που αναμφισβήτητα έγραψε τη δικιά του ιστορία στην ελληνική δισκογραφία.

Τα «Πέτρινα χρόνια» έχουν χαραχτεί στη μνήμη μας και στην ιστορία του σύγχρονου ελληνικού κινηματογράφου τόσο για την άρτια σκηνοθετική δουλειά του Παντελή Βούλγαρη και τις ερμηνείες των πρωταγωνιστών, όσο και για τη μουσική που συνέθεσε ο Σταμάτης Σπανουδάκης και ερμήνευσε ο Βασίλης Σαλέας. Το θέμα για τα «Πέτρινα χρόνια» μαζί με το «Ζεϊμπέκικο» που έγραψε ο Μάνος Λοϊζος για την ταινία «Ευδοκία» του Αλέξη Δαμιανού, αποτελούν δυο μοναδικές στιγμές, όπου το πάντρεμα της κινηματογραφικής εικόνας με τη μουσική γεννούν ένα ξεχωριστό καλλιτεχνικό γεγονός που όμοιό του σπάνια συναντάμε στη σύγχρονη ελληνική παραγωγή.




* από κείμενο του Πολυμέρη Bόγλη
.
.

11 σχόλια:

Θράσος είπε...

Κατ' αρχήν βλέπω στο blog σου ένα cd 'Χορικά' που ψάχνω καιρό και δεν διατίθεται στην αγορά, μήπως υπάρχει ελπίδα-αν δεν σου κάνει κόπο και δεν σου δημιουργώ οποιοδήποτε πρόβλημα-να συνεννοηθούμε για κάποιο αντιγραφο;
Εν συνεχεία, συμφωνώ με όσα είπες για το μουσικό θέμα αυτής της εξαίσιας ταινίας,αλλά δυστυχώς στην περίπτωση του Σπανουδάκη έχω την εντύπωση-που μπορει΄να είναι και λανθασμένη- ότι οι προσωπικές του επιλογές και δηλώσεις έχουν πλέον ακυρώσει την σπουδαιότητα του ως συνθέτη.
Επίσης έχω την εντύπωση ότι αν και πολύ σημαντικός συνθέτης επί 15 χρόνια τώρα απλώς αναπαράγεται και επαναλαμβάνεται χωρίς έμπνευση.Μακάρι να ξαναβρεί τη φόρμα του

το Άρωμα του Τραγουδιού είπε...

@Θράσος: το cd «χορικά» διανέμεται μόνο στα σχολεία. Κατάφερα με χίλια ζόρια να το βρω (δυστυχώς σε αντίγραφο, μιας και δίνουν μόνο ένα cd στις βιβλιοθήκες του κάθε σχολείου) και φυσικά μπορώ να σου κάνω ένα αντίγραφο. Να κανονίσουμε όποτε μπορείς να στο δώσω και να μου έχεις κι εσύ ένα αντίγραφο από τα κινηματογραφικά του Μαρκόπουλου (θυμάσαι; για το «όχι δεν πρέπει» με Μερκούρη – Παπαμιχαήλ) που δεν κατάφερα να το βρω στην τελευταία μου εξόρμηση στα δισκοπωλεία. Μπορούμε να συντονιστούμε μέσω mail.

Συμφωνώ ΑΠΟΛΥΤΑ με το σχόλιό σου σχετικά με την πορεία του Σπανουδάκη. Αυτός είναι και ο λόγος που αναφέρω στο post ότι η μουσική που έγραψε για τα «πέτρινα χρόνια» ήταν η καλύτερη που έφτιαξε ποτέ. Έχει γράψει κι άλλες αξιόλογες μουσικές και τραγούδια (πχ για τον «ξαφνικό έρωτα»), όμως θεωρώ πως καμία μουσική του δεν φτάνει τα «πέτρινα χρόνια».

Καλή σου μέρα

το Άρωμα του Τραγουδιού είπε...

Τα μουσικό θέμα από τα «πέτρινα χρόνια» το ακούμε στον player από το βινύλιο!

Ήθελα να ακούγονται εκείνα τα “σκρατς” της βελόνας μέσα στα αυλάκια, γι’ αυτό προτίμησα την εγγραφή από το βινύλιο και όχι τον “καθαρό” ήχο του cd.

South Of The River είπε...

Μια εξαιρετική ταινία (μεγάλη μου αδυναμία η Μπαζάκα) και μια μουσική που θα τη θυμόμαστε όσο ζούμε. Ο Σαλέας είναι εκπληκτικός και με το πνευστό του βγάζει όλη την απόγνωση και την κατάθλιψη που πρέπει. Όσο για Σπανουδάκη, δεν γίνεται να συμφωνήσω περισσότερο και με τους δυο σας.

Σούπερ Μάκη. Συνέχισε να γράφεις για πράγματα που δεν πρέπει να ξεχνάμε!

το Άρωμα του Τραγουδιού είπε...

@south of the river: έχω καιρό να δω την ταινία και η ιδέα για το post μου ήρθε το απόγευμα της Κυριακής όταν “ξέθαψα” κάποια βινύλια που έχω με μουσική από τον κινηματογράφο. Ακούγοντας ξανά και ξανά το θέμα από τα «πέτρινα χρόνια», μου έρχονται οι εικόνες από την ταινία και θυμάμαι την τρομερή εντύπωση που μου είχε κάνει όταν την πρωτοείδα στον κινηματογράφο.

Μετά από τη μεγάλη επιτυχία που είχε η μουσική για τα «πέτρινα χρόνια», στο κομμάτι έβαλε στίχους(!) νομίζω ο ίδιος ο Σπανουδάκης και ηχογραφήθηκε με τον Στέλιο Καζαντζίδη. Θεωρώ πως η πρώτη εκτέλεση με το κλαρίνο του Σαλέα είναι αξεπέραστη και δε χρειαζόταν καμία άλλη “διασκευή”. Ό,τι είχε να “πει” το κομμάτι, το είχε ήδη “πει” μέσα απ’ την ταινία του Βούλγαρη.

Την καλησπέρα μου

Ανώνυμος είπε...

αχ βρε Μάκη......απλά ΤΕΛΕΙΟΣ....
Σταυρούλα

BOSKO είπε...

Ας ξεκινήσουμε απ' το σινεμά του Βούλγαρη. Για μένα κορυφαία ταινία του είναι το μπεργκμανικό "Προξενιό της Άννας" και αμέσως μετά καλύτερη δουλειά του οι "Ήσυχες μέρες του Αυγούστου". Όλες οι άλλες ταινίες του, αξιοπρεπέστατες μεν, τίποτα ιδιαίτερο δε. Περί Σπανουδάκη: λατρεύω τη μουσική του από τα "Χρώματα της Ίριδος" (με Πουλικάκο και Τρανταλίδη) και πιστεύω ό,τι ξαναβρήκε κάτι απ' τον παλιό εαυτό του με τις "Νύφες", πάλι του Βούλγαρη, εφόσον όμως είχε μεσολαβήσει ένα μεγάλο διάστημα με αδιάφορες μουσικές κατάλληλες για το γιαούρτι TOTAL...αφήνω εκτός τις εκνευριστικές ακροδεξιές κορώνες του. Τέλος, σε ό,τι αφορά τα "Πέτρινα χρόνια", πολύ σωστά γράφεις ό,τι είναι συνδημιουργός ο Σαλέας. Αν βγάλεις το λυγμό του κλαρίνου του μένει μια μάλλον μελοδραματική μουσική σύνθεση. Το μόνο καλό είναι ό,τι φέρει 100% το συνθετικό ύφος του Σπανουδάκη. Σε πολλούς αρέσει, σε κάποιους άλλους όχι...εγώ βρίσκομαι κάπου στη μέση.

το Άρωμα του Τραγουδιού είπε...

@Bosko: μου αρέσει που κάθε σχόλιό σου είναι αφορμή για ολόκληρη κουβέντα!

Προσωπικά, από τη μουσική του Σπανουδάκη ξεχωρίζω μόνο αυτό το θέμα από τα «Πέτρινα Χρόνια»! Θεωρώ πως είναι το καλύτερο μουσικό θέμα που έγραψε ποτέ ο Σπανουδάκης όλ’ αυτά τα χρόνια (επίσης, μου αρέσει πολύ κι ένα τραγούδι που είχε γράψει για τα «σκουπίδια», το θεατρικό έργο του Ξανθούλη). Από τη μουσική του για τα «χρώματα της Ίριδας» έχω ακούσει μόνο το κύριο θέμα και για να είμαι ειλικρινής δε μου είπε τίποτα (προσοχή: την ταινία δεν την έχω δει και αυτό έχει μεγάλη σημασία. Αν είχα δει την ταινία, πιθανόν να είχα κι εγώ την ίδια γνώμη με σένα).

Όσο για τις ταινίες του Βούλγαρη, δεν είμαι “ειδικός”, ως θεατής όμως θα συμφωνήσω με σένα στο ότι το «προξενιό της Άννας» και οι «ήσυχες μέρες του Αυγούστου» είναι απ’ τις καλύτερες ταινίες του, θα πρόσθετα όμως σίγουρα τα «Πέτρινα Χρόνια» και το «Happy Day». Δυστυχώς δεν έχω δει τον «Μεγάλο Ερωτικό» (πέρα από κάποια μικρά αποσπάσματα σε τηλεοπτικά αφιερώματα στον Χατζιδάκι) και δεν έχω καταφέρει να το βρω όσο κι αν έχω ψάξει.


Σ’ ευχαριστώ που περνάς
Καλό σου απόγευμα

το Άρωμα του Τραγουδιού είπε...

@Σταυρούλα: Σε ευχαριστώ πολύ που πέρασες. Πάντα με τον καλό το λόγο είσαι!...
Καλή επιτυχία στα δικά σου σχέδια (τα σχετικά με το post!)

Σε ευχαριστώ

BOSKO είπε...

Α, δεν έχεις δίκιο! Και η ταινία "Τα χρώματα της Ίριδας" είναι πλέον κλασική για τον Νέο Ελληνικό Κιν/φο, αλλά και ο Σπανουδάκης έγραψε ένα από τα ωραιότερα ελληνικά jazz- rock θέματα! Ήταν η περίοδος που έκανε έναν χίπικο βίο μεταξύ Αθήνας και Παρισιού και που η εμπλοκή του με τα χοντρά drugs τον έστρεψε μοιραία στη θρησκεία σα σανίδα σωτηρίας...Ο "Μεγάλος Ερωτικός" αξίζει μόνο και μόνο για την καταγραφή του Χατζιδάκι στο στούντιο που διηύθυνε τη Φλέρυ και τον Ψαριανό. Η υπόλοιπη ταινία είναι ένα φλύαρο σπονδυλωτό βίντεο- κλιπ...κατά τη γνώμη μου πάντα.

το Άρωμα του Τραγουδιού είπε...

@Bosko: δυστυχώς δε μπορώ να έχω γνώμη, αφού δεν έχω δει ούτε «Τα χρώματα της Ίριδας» ούτε τον «Μεγάλο Ερωτικό». Θα ξανακούσω πάντως πιο προσεκτικά τη μουσική του Σπανουδάκη για «τα χρώματα της Ίριδας», αν και πιστεύω ακράδαντα ότι μια μουσική που είναι γραμμένη για ταινία, πρέπει να την ακούσει κανείς ενταγμένη μέσα στο φιλμ (στο “φυσικό της περιβάλλον”, δηλαδή) για να βγάλει συμπεράσματα. Επιφυλάσσομαι λοιπόν, να δω την ταινία και να τα ξαναπούμε.

Την καλημέρα μου