Πέμπτη 3 Ιουλίου 2008

“Σαν άνεμος μου τίναξε ο έρωτας τη σκέψη…”

.
Η Αλέκα Κανελλίδου αποτελεί σίγουρα μια ιδιαίτερη περίπτωση στο ελληνικό τραγούδι. Η βραχνή τζαζ φωνή της σε συνδυασμό με την χαμηλών τόνων παρουσία της, την καθιστούν σαν μια από τις πιο ιδιαίτερες ερμηνεύτριες του σύγχρονου ελληνικού τραγουδιού. Στο ρεπερτόριό της συναντάει κανείς ελαφρά τραγούδια του Σπανού και του Κατσαρού της δεκαετίας του ’70, διασκευές γνωστών τζαζ κομματιών και βεβαίως, τραγούδια που έγιναν επιτυχίες όπως τα «Δίδυμα φεγγάρια» και το «Άσε με να φύγω». Υπάρχει όμως μια δισκογραφική δουλειά που δεν έτυχε της προσοχή που της άξιζε, τόσο στην εποχή που εκδόθηκε, όσο και στα χρόνια που ακολούθησαν.

Το 1986, κυκλοφορεί ο δίσκος «Σαπφώ» σε μουσική του Σπύρου Βλασσόπουλου, που περιελάμβανε μελοποιήσεις 12 ποιημάτων της Σαπφώς σε μετάφραση του Σωτήρη Κακίση (η παραγωγή του δίσκου ήταν του Διονύση Σαββόπουλου, κάτι που δεν αναφέρεται ούτε στην πρώτη έκδοση του lp, ούτε στην επανέκδοση του cd!). Μέχρι εκείνη τη στιγμή, η Αλέκα Κανελλίδου είχε ερμηνεύσει στην καριέρα της σχεδόν αποκλειστικά ερωτικά τραγούδια και είχε δοκιμαστεί σε ένα είδος τραγουδιού που θα μπορούσε να χαρακτηρίσει κανείς ως συνέχεια του “ελαφρού” τραγουδιού του ’30 και ’40. Με τη «Σαπφώ» δεν αλλάζει ρότα: παραμένει πιστή στο ερωτικό τραγούδι, με τη διαφορά πως ξεφεύγει πλέον από την φόρμα του ελαφρού ερωτικού τραγουδιού και με τη φωνή της ακουμπά την ποιητική γραφή της Σαπφώς αποκαλύπτοντάς μας έναν ερμηνευτικό πλούτο που μέχρι εκείνη τη στιγμή έμενε κρυμμένος πίσω από εύκολες μελωδίες και στίχους. Η Αλέκα Κανελλίδου με τη «Σαπφώ» επιχειρεί να προχωρήσει ένα βήμα παραπέρα, ερμηνεύοντας 12 μεταφρασμένα ποιήματα που το καθένα ξεχωριστά αλλά και όλα μαζί ολοκληρώνουν έναν δίσκο από τους καλύτερους (αν όχι τον καλύτερο) της καριέρας της.

Οι μεταφράσεις των ποιημάτων της Σαπφώς είναι το πρώτο και καθοριστικό στοιχείο της ταυτότητας του δίσκου. Ο ποιητής Σωτήρης Κακίσης ακουμπά το λόγο της Σαπφώς με ευαισθησία και γνώση. Επιλέγει με προσοχή τους στίχους και πραγματοποιεί μια εξαιρετική εργασία (όλες οι μεταφράσεις εκδόθηκαν για πρώτη φορά το 1978 στον Κέδρο) αφήνοντας ελεύθερο τον ποιητικό λόγο της Σαπφώς, προσαρμόζοντάς τον σε μια σύγχρονη γλώσσα που κρατά ζωντανή την φρεσκάδα του πρωτότυπου. Οι μεταφράσεις του εξυπηρετούν με τον καλύτερο τρόπο τον τελικό στόχο: να γίνουν Τραγούδι! Ο Κακίσης έχοντας στραμμένο το βλέμμα στη ρίζα του τραγουδιού, σ’ εκείνο το τραγούδι που “μας αποκαλύπτει” όπως έλεγε ο Μάνος Χατζιδάκις (ο οποίος μάλιστα είχε ξεκινήσει να μελοποιεί κάποιες από τις μεταφράσεις του Σωτήρη Κακίση στη Σαπφώ, έργο που προοριζόταν για την Φλέρυ Νταντωνάκη και τελικά δεν ολοκληρώθηκε!), μεταμορφώνει τους στίχους της Σαπφώς σε σύγχρονα ερωτικά τραγούδια που σέβονται το πρωτότυπο κείμενο και παράλληλα μεταφέρουν αυτούσιο το πνεύμα της δημιουργού στο σήμερα.

Ατθίδα

Σαν άνεμος μου τίναξε ο έρωτας τη σκέψη
σαν άνεμος που σε βουνό βελανιδιές λυγάει.
Ήρθες, καλά που έκανες, που τόσο σε ζητούσα
δρόσισες την ψυχούλα μου, που έκαιγε ο πόθος.
Κι από το γάλα πιο λευκή
απ' το νερό πιο δροσερή
κι από το πέπλο το λεπτό πιο απαλή.
Από το ρόδο πιο αγνή
απ' το χρυσάφι πιο ακριβή
κι από τη λύρα πιο γλυκιά, πιο μουσική.

Πάει καιρός που κάποτε σ' αγάπησα, Ατθίδα
μα τότε μου 'μοιαζες μικρό κι αθώο κοριτσάκι.
Συ που μαγεύεις τους θνητούς, παιδί της Αφροδίτης
απ' όλα το καλύτερο εσύ ’σαι το αστέρι.

Με ένα τέτοιο πλούσιο υλικό στα χέρια του, ο Σπύρος Βλασσόπουλος ντύνει τους στίχους με μελωδίες απόλυτα ισορροπημένες και ταιριαστές στα κείμενα. Οι μελοποιήσεις του Βλασσόπουλου “κουμπώνουν” άριστα με τις μεταφράσεις του Κακίση, δίχως φλυαρίες και δήθεν “πρωτοποριακές” ακροβασίες, έχοντας σαν γνώμονα απ’ τη μια μεριά τον λόγο της Σαπφώς και από την άλλη την ιδιαίτερη ταυτότητα της φωνής της Κανελλίδου. Στο σύνολό τους, οι μπαλάντες αυτές αποτελούν μιας πρώτης τάξεως ευκαιρία για τον ακροατή να απολαύσει έναν κύκλο τραγουδιών που ο ήχος τους μπορεί μεν να μην είναι “καινούργιος” και “πρωτότυπος”, αντιμετωπίζει όμως με σοβαρότητα και ιδιαίτερη αισθητική την ποίηση της Σαπφώς. Μεγάλο ρόλο παίζουν και οι ενορχηστρώσεις των τραγουδιών, που με τη χρήση φυσικών οργάνων (φλάουτο, άρπα, τσέλο και την κιθάρα σε πρωταγωνιστικό ρόλο) το συνολικό αποτέλεσμα αφήνει μια γλυκιά αίσθηση στον ακροατή και την ανάγκη να ανατρέξει ξανά και ξανά στα τραγούδια του δίσκου.

Ο δίσκος «Σαπφώ» δεν έτυχε της ανταπόκρισης που κατά τη γνώμη μου άξιζε στην εποχή του. Δε γνωρίζω αν ο δίσκος κυκλοφορεί ακόμα στο εμπόριο, αξίζει όμως να τον αναζητήσει κανείς, για να ακούσει ένα ολοκληρωμένο αποτέλεσμα από δύο δημιουργούς (ένα μουσικό και έναν ποιητή) και μια ερμηνεύτρια στην καλύτερη στιγμή της καριέρας της, να μεταφέρουν με τέχνη και ευαισθησία την ερωτική ποίηση της Σαπφώς στο σήμερα.

Από την ηχογράφηση του δίσκου (1986).
(η φωτογραφία είναι από το προσωπικό αρχείο του Σωτήρη Κακίση)



Σημειώσεις:

1. Ο Διονύσης Σαββόπουλος στο 9ο επεισόδιο της τηλεοπτικής εκπομπής «Ζήτω το ελληνικό τραγούδι», είχε καλεσμένους τον Σπύρο Βλασσόπουλο και την Αλέκα Κανελλίδου και ερμήνευσαν ορισμένα από τα τραγούδια του δίσκου που είχε μόλις κυκλοφορήσει. Στο ίδιο επεισόδιο, ο Σωτήρης Κακίσης διαβάζει μια μετάφρασή του από το ποίημα «Ανακτόρια» της Σαπφώς (το επεισόδιο της εκπομπής βρίσκεται εδώ στο site της ΕΡΤ, πληκτρολογώντας το όνομα της Κανελλίδου).

2. Οφείλω ένα μεγάλο ευχαριστώ στον κο Σωτήρη Κακίση για το φωτογραφικό υλικό, τις πληροφορίες και τις παρατηρήσεις του σχετικά με τον δίσκο. Δίχως την δική του παρέμβαση, το κείμενο θα ήταν σίγουρα ελλιπές.
.
.

17 σχόλια:

το Άρωμα του Τραγουδιού είπε...

Όσο η ανάρτηση για τον δίσκο «Σαπφώ» παραμένει χρονικά τελευταία, ακούμε τα τραγούδια:

Ατθίδα
Δίκα
Ούτε τα πλούτη θέλω

Ανώνυμος είπε...

Καλημέρα...
Αλλη μια καταπληκτική φωνή και όχι μόνο...
μια ερώτηση αν μου επιτρέπετε,
εχει ποτέ ερμηνεύσει ξένο στίχο-μουσική; αμυδρά θυμάμαι από την δισκοθήκη των γωνιών μου...η μήπως κάνω λάθος;

Καλό Π/Σ/Κ.

Δάφνη!

το Άρωμα του Τραγουδιού είπε...

@Δάφνη: καλή σου μέρα.
Υπάρχει ένας δίσκος της Κανελλίδου που ονομάζεται “Back to Jazz” και εκεί ερμηνεύει κάποια κλασσικά τζαζ τραγούδια όπως το “the man I love”. Απ’ όσο γνωρίζω, στην αρχή της καριέρας της είχε τραγουδήσει επίσης κάποια ξένα κομμάτια που πιθανόν να βρίσκονται σε έναν δίσκο – συλλογή που εκδόθηκε πριν από αρκετά χρόνια με τίτλο «Τα πρώτα μου τραγούδια».


Καλό Π/Σ/Κ και σε σένα

Ανώνυμος είπε...

Ω ευχαριστώ..ε λοιπόν οι μνήμες ενός παιδιού δεν χάνωνται...μπορώ άραγε να ξαναβρώ κάτι από αυτά;

Και πάλι ευχαριστώ!!!

Δάφνω!

το αερικό είπε...

Πολυ ωραια επιλογη Μακη μου η παρουσιαση αυτου του δισκου. Εχεις απολυτο δικιο στο οτι δεν ετυχε της προβολης και της αποδοχης που του αξιζε
Συμτωματικα ειχα μια μικρη συζητηση για την Α.Κανελλιδου, με ενα φιλο blogger μολις χτες!
Ηταν γραφτο να την θυμηθουμε πολλοι φαινεται!!!

Rena Fan είπε...

@μάκης
Εξαιρετικός δίσκος. Σε ευχαριστούμε που μας τον θύμισες!

@αερικό
Πράγματι, ωραία η σύμπτωση...

South Of The River είπε...

Καλησπέρα Μάκη!

Χάθηκα... και πού σαι ακόμα (θα καταλάβεις αν ρίξεις μια ματιά σε μένα).

Φίλε μια πολύ πολύ μεγάλη φωνή. Πολύ σημαντική τραγουδίστρια. Αυτό το μπάσο, το γρέζο της φωνής της...

Χαιρετώ φίλε. Καλά να περνάς. Εγώ πιο εντατικά... από Σεπτέμβρη...

BOSKO είπε...

πολύ ωραία δουλειά πραγματικά! Η Κανελλίδου ειν' αυτή που είναι, αλλά και ο Βλασσόπουλος έχει καταθέσει σημαντικά τραγούδια από την εποχή ήδη Λήδας- Σπύρου. Δε νομίζω να βρίσκεται πλέον ο δίσκος αυτός. Και νομίζω σχεδόν χαντακώθηκε στην εποχή του, καθώς οι βασικοί δημιουργοί του δεν ήταν ταυτισμένοι ποτέ μ' αυτό που σήμερα λέμε "μελοποίηση", "έντεχνο" κλπ. Ωραίο post και πάλι!

το Άρωμα του Τραγουδιού είπε...

@Δάφνη: δεν είμαι σίγουρος, πρέπει όμως να υπάρχει στο εμπόριο εκείνη η συλογή με τον τίτλο «τα πρώτα μου τραγούδια». Μπορείς για να είσαι σίγουρη να ρωτήσεις σε μεγάλο δισκοπωλείο ή να ψάξεις στο internet.

@το αερικό & rena: Διάφοροι συνειρμοί με οδήγησαν στο να φτιάξω αυτό το post για τον δίσκο «Σαπφώ». Λίγο πριν το ολοκληρώσω και το ανεβάσω στο blog, παρακολούθησα την internetική “συζήτησή” σας και αφού πρώτα γέλασα σαν σκανταλιάρικο παιδί με τη σύμπτωση (!), αμέσως μετά σκέφτηκα: “για να δούμε. Θα το πάρουν είδηση”;! Και το πήρατε (και πολύ γρήγορα, μάλιστα)! Σας ευχαριστώ για την επίσκεψη.

@south of the river: Πράγματι, πολύ αξιόλογη φωνή και λίγο αδικημένη (ίσως κι από τις ίδιες τις επιλογές της). Καλό καλοκαίρι να έχεις, φίλε μου.

Paradise City είπε...

Υπέροχη φωνή!

Συγχαρητήρια για το blog, εξαιρετική δουλειά!

το Άρωμα του Τραγουδιού είπε...

@Bosko: ο Βλασσόπουλος μαζί με την Χαλκιαδάκη έφτιαξαν πολύ όμορφα τραγούδια, που και αυτά δεν “προχώρησαν” όσο τους άξιζε στην εποχή τους. Όσο για τη «Σαπφώ», ενώ είχε όλες τις προδιαγραφές να γίνει ακόμα και “κλασσικός” ο δίσκος, μάλλον (όπως λες κι εσύ) χαντακώθηκε τότε από το “έντεχνο” καταστημένο της εποχής και κυρίως από το ραδιόφωνο. Πάντως, κατά την προσωπική μου γνώμη, ένα πολύ γερό “χαρτί” του δίσκου είναι οι μεταφράσεις του Κακίση και φυσικά η ερμηνεία της Κανελλίδου.

@margaret: σε ευχαριστώ πολύ για τα καλά λόγια! Όντως, εξαιρετική φωνή.

Ανώνυμος είπε...

Καλησπερα !
Ευχαριστω πολυ..σε λιγες μερες ανεβαινω στην πολη μου την Θεσ/νικη,
θα ψαξω κι εκει σε κατι μαγαζακια παλια που εχουν καταπληκτικες συλλογες..ελπιζω να το βρω!!

Καλο ξημερωμα!

Δάφνη!

Θράσος είπε...

Φυσικά και δεν υπάρχει!!!!Η ΜΙΝΟΣ έχει πλέον λαμπρά αστέρια για να φροντίσει, όπως Χρύσπα, Πλούταρχο κ.α. με την Α.Κανελλίδου θα ασχολήθεί;
Δυστυχώς δεν υπάρχει κανένας δίσκος της στο εμπόριο, παρά μόνο συλλογές (πάλι καλά), η ΜΙΝΟΣ όπως έχω πει μαζί με την Polygram έχουν εξαιρετικό αρχείο το οποίο αρνούνται κατηγορηματικά και σε πείσμα όλων των μουσικόφιλων να επαναεκδόσουν. Φοβούνται ίσως την σύγκριση με τα τωρινά τους έργα; Ποιός ξέρει...
Εγώ υπήρξα τυχερός και το βρήκα στις προσφορές σε ένα δισκάδικο που έκλεινε.
Μου έγινε μάθημα και κάθε που βλέπω προσφορές -ακόμα και στο Hondo-ψάχνω διεξοδικά.
ΥΠΕΡΟΧΟ POST

το Άρωμα του Τραγουδιού είπε...

@θράσος: δε μπορούσα να φανταστώ ότι δεν υπάρχει κανένας ολοκληρωμένος δίσκος της Κανελλίδου στο εμπόριο (ούτε καν οι εμπορικοί της δίσκοι, όπως το «νύχτα είναι θα περάσει» ή τα «δίδυμα φεγγάρια»!!!). Κρίμα. Για την «Σαπφώ» ήμουν σχεδόν σίγουρος ότι δεν κυκλοφορεί πια. Όπως λες κι εσύ, πιθανόν να υπάρχουν άλλες “προτεραιότητες” για την δισκογραφική. Κατά τα άλλα τους φταίει η πειρατεία και το internet!

Την καλημέρα μου

pavlidma είπε...

Πολλά συγχαρητήρια για το blog σου. Ιδιαίτερα για τον λατρεμένο μου Χατζιδάκι. Είναι τόσο ελάχιστες οι τροφοδοτήσεις που μπορεί να έχει πια κανείς για αυτού του είδους τη μουσική από τα Μέσα Μαζικής Αποβλάκωσης που σίγουρα κάτι τέτοιες συνεισφορές είναι διαμάντια. Αν μπορώ να συνεισφέρω και εγώ, προτείνω το ψηφιακό ραδιόφωνο του Υπουργείου Πολιτισμού, που εκπέμπει στο www.radioart.gr. Μπορεί κανείς να ακούσει εκπληκτικά πράγματα.
Να 'σαι καλά

το Άρωμα του Τραγουδιού είπε...

@iris: ευχαριστώ πολύ για τα καλά σου λόγια. Το link με τον ιντερνετικό ραδιοφωνικό σταθμό του Υπουργείου Πολιτισμού που προτείνεις, βρίσκεται ήδη στη στήλη “ραδιόφωνο” δίπλα.

Σε ευχαριστώ για την επίσκεψη
Την καλημέρα μου

το Άρωμα του Τραγουδιού είπε...

Ευχαριστώ θερμά τον κ. Σωτήρη Κακίση που επικοινώνησε μαζί μου και διευκρίνισε κάποιες λεπτομέρειες για τον δίσκο «Σαπφώ».

Οι διορθώσεις και οι συμπληρώσεις αφορούν κυρίως την ημερομηνία έκδοσης της ποιητικής συλλογής με τις μεταφράσεις των ποιημάτων της Σαπφούς, την πληροφορία ότι η παραγωγή του δίσκου ήταν του Διονύση Σαββόπουλου, όπως επίσης ότι ο Μάνος Χατζιδάκις σχεδίαζε έναν κύκλο τραγουδιών με τις συγκεκριμένες μεταφράσεις και ερμηνεύτρια τη Φλέρυ Νταντωνάκη! Οι παραπάνω πληροφορίες έχουν ήδη ενσωματωθεί στο κείμενο.


Κε Κακίση, σας ευχαριστώ από καρδιάς για τις πληροφορίες και την επικοινωνία. Παρεμβάσεις όπως η δική σας, με γεμίζουν χαρά και φωτίζουν άγνωστα σημεία του σύγχρονου ελληνικού τραγουδιού που όλοι οφείλουμε να γνωρίζουμε.