Τετάρτη 24 Σεπτεμβρίου 2008

“...φέγγει και ξημερώνει, γλυκό πουλί κι αηδόνι, τραγούδα μου 'τον π' αγαπώ”

.
- Είναι κάτι ταινίες που πιθανόν να μη σημάδευαν με τον ίδιο τρόπο τη συλλογική μας μνήμη, αν δεν υπήρχε η μουσική τους!
- Είναι και κάτι τραγούδια που δε θα είχαν γραφτεί, αν δεν προέκυπτε η ανάγκη να “ντύσουν” μια κινηματογραφική σκηνή.
- Είναι και μία ταινία, μια μουσική, ένα τραγούδι, μια ερμηνεία που δε θα μπορούσε να υπάρξει διαφορετικά…
.

1964. Η μεγαλύτερη εταιρεία παραγωγής της εποχής εκείνης, η Φίνος Φίλμς, κατασκευάζει το σκηνικό με ένα δρόμο της Τρούμπας: τα “σπίτια”, τα cabaret, το ξενοδοχείο, πεζοδρόμια και πεταμένα σκουπίδια στο δρόμο, σκηνικό ασπρόμαυρο μιας άλλης εποχής, ενός άλλου “υπόκοσμου”.
Η ταινία «Λόλα» δεν είναι η ατάκα “πολλά τα λεφτά Άρη!” (που έμεινε για να αστειευόμαστε εμείς, οι νεοέλληνες)˙ είναι ο “παλικαράς” Κούρκουλος, ο “κακός” Παπαγιαννόπουλος, η “εύθραυστη” Καρέζη, ο “μάγκας” Φέρμας, ο “ευαίσθητος” Ζερβός˙ μα πάνω απ’ όλα, είναι ένα νεαρό κορίτσι ακουμπισμένο στο περβάζι ενός παραθύρου, με ένα μαξιλαράκι κάτω απ’ τους αγκώνες κι ένα τσιγάρο αναμμένο. Η «Λόλα» είναι η μουσική του Σταύρου Ξαρχάκου και οι στίχοι του Βαγγέλη Γκούφα. Είναι η Βίκυ Μοσχολιού που τραγουδάει το «Χάθηκε το φεγγάρι» και “χαρακώνει” το σελιλόιντ και την ιστορία του σύγχρονου ελληνικού τραγουδιού με μια ανεπανάληπτη ερμηνεία.


Ο Ιάσωνας Τριανταφυλλίδης στο βιβλίο του «Ταινίες για φίλημα», μας δίνει μια εκδοχή για το πως έγινε η επιλογή της ερμηνεύτριας:
…«το άλλο πρόβλημα ήταν ποιος θα τραγουδούσε το «Χάθηκε το φεγγάρι» στο φινάλε της ταινίας. Απευθύνθηκαν στην Καίτη Γκρέυ η οποία όμως απαίτησε να γραφτεί ο όνομά της στις αφίσες της ταινίας, πράγμα που δεν δέχτηκε ο Φίνος. Μετά από κάποιες άλλες προσπάθειες για άλλες λαϊκές τραγουδίστριες της εποχής, ένα βράδυ ψάχνοντας ο Ξαρχάκος με τον Παντελή Παλιεράκη, πήγαν σε γνωστό λαϊκό κέντρο της εποχής κι άκουσαν μια νεαρή κοπέλα να τραγουδάει. Ζήτησαν από τον υπεύθυνο του κέντρου να τους συστήσει αλλά αυτός είπε: μπα, δεν αξίζει τον κόπο. Ο Ξαρχάκος επέμεινε γιατί του έκανε εντύπωση η φωνή της, η κοπέλα είπε το τραγούδι ακουμπισμένη σ’ ένα παράθυρο σε μακρινό πλάνο στο φινάλε της ταινίας κι έτσι ξεκίνησε η μεγάλη τραγουδιστική καριέρα της Βίκυς Μοσχολιού…»

Ο Σταύρος Ξαρχάκος έγραψε συνολικά 19 μουσικά θέματα και τραγούδια που έντυσαν μοναδικά την ταινία του Ντίνου Δημόπουλου. Λίγο πριν το φινάλε της ταινίας, όμως, το τραγούδι που σφράγισε την καριέρα της Βίκυ Μοσχολιού και την ίδια στιγμή έγινε το “σήμα κατατεθέν” της ταινίας, έμελε να χαρακτηρίσει μια ολόκληρη εποχή και να “αναγκάσει” πολλούς θεατές να παρακολουθήσουν ξανά και ξανά τη «Λόλα» για να δουν εκείνη τη σκηνή, να ξανακούσουν την πενιά του Γιώργου Ζαμπέτα και να ακολουθήσουν με το βλέμμα τους τον Κούρκουλο και τον Φέρμα που κατευθύνονται αργά στο Night Club για το φινάλε του φιλμ.

ΧΑΘΗΚΕ ΤΟ ΦΕΓΓΑΡΙ

Του ήλιου σβήστηκε το φως,
εχάθη το φεγγάρι
και πάει το παλικάρι,
καημός και πόθος μου κρυφός.

Πέτρα την πέτρα περπατώ
το αίμα του ανασαίνω,
και πια δεν περιμένω
που σκότωσαν ‘τον π’ αγαπώ.

Καημός και πόθος μου κρυφός,
η νύχτα τον τυλίγει
και τη φωνή μου πνίγει
ο πόνος μού ‘γινε αδερφός.

Πέτρα την πέτρα περπατώ
το αίμα του ανασαίνω,
και πια δεν περιμένω
που σκότωσαν ‘τον π’ αγαπώ.

Ήρθε να με ‘βρει την αυγή
ήρθε να με φιλήσει,
ήρθε για να γεμίσει
γαρύφαλλα κι αστέρια η γη.

Πέτρα την πέτρα περπατώ
φέγγει και ξημερώνει
γλυκό πουλί κι αηδόνι
τραγούδα μου ‘τον π’ αγαπώ.

Μέχρι εκείνη τη στιγμή, ο Ξαρχάκος είχε ήδη στο ενεργητικό του εξαιρετικές μουσικές και τραγούδια για τον κινηματογράφο (την αμέσως προηγούμενη χρονιά, τα «Κόκκινα φανάρια» είχαν εντυπωσιάσει το κοινό τόσο με τη θεματολογία τους, όσο και με τη μουσική τους). Ας μην ξεχνάμε ότι ήταν η εποχή που δε νοούνταν κινηματογραφική ταινία χωρίς τραγούδια, είτε πρόκειται για κωμωδία είτε για δράμα. Δεν ήταν λίγες οι φορές που η δράση μεταφερόταν σε κάποιο νυχτερινό κέντρο μόνο και μόνο για να ακουστούν κάποια από τα τραγούδια γνωστών λαϊκών ερμηνευτών της εποχής που ήταν ήδη επιτυχίες. Σε πολλές περιπτώσεις, οι σκηνές των τραγουδιών ήταν και οι πιο βαρετές, ειδικά για τους κινηματογραφόφιλους της εποχής, μιας και σταματούσαν τη ροή του φιλμ και υποχρέωναν τον ακροατή να ακούσει ένα τρίλεπτο τραγούδι που μπορεί και να μην είχε καμία σχέση με τη ροή της υπόθεσης. Μέσα σ’ αυτό όμως το κλίμα, καταγράφηκαν και εξαιρετικά σημαντικές στιγμές, όπου συνθέτες δημιούργησαν μεγάλες μουσικές κατά παραγγελία του σκηνοθέτη με σκοπό να εξυπηρετήσουν αυστηρά συγκεκριμένες ανάγκες των ταινιών. Δε μπορεί για παράδειγμα να ξεχάσει κανείς τη μοναδική σκηνή του τελετουργικού χορού στον «Δράκο» του Νίκου Κούνδουρου με τη μουσική του Μάνου Χατζιδάκι, ή τους χαρταετούς πάνω από την «Συνοικία “το όνειρο”» με την εξωστρεφή μουσική του Θεοδωράκη.
Το «Χάθηκε το φεγγάρι» δεν είναι ένα από τα πολλά τραγούδια που γράφτηκαν εκείνη την εποχή για να συμπληρώσουν μια σκηνή σε κάποια ταινία. Το τραγούδι είναι από μόνο του μια ολόκληρη σκηνή σε ένα πολύ κρίσιμο σημείο του φιλμ, όπου η πλοκή δεν σταματάει αλλά συνεχίζεται μέσω του ίδιου του τραγουδιού. Οι στίχοι του Βαγγέλη Γκούφα προετοιμάζουν τον θεατή γι’ αυτό που θα ακολουθήσει. Η μουσική του Ξαρχάκου παραμένει στο κλίμα που έχει ολόκληρη η μουσική επένδυση της ταινίας, ενώ παράλληλα δε μοιάζει με κανένα από τα θέματα που έχουν ακουστεί μέχρι εκείνη τη στιγμή (όπως ο απίθανος «Χορός του Σάκαινα» και το «Όνειρο δεμένο»). Το τραγούδι λειτουργεί σχεδόν όπως τα Χορικά στην αρχαία τραγωδία. Αν και δε μιλάμε για χορωδιακό κομμάτι, το τραγούδι παραπέμπει στα Στάσιμα της αρχαίας τραγωδίας, με τη Μοσχολιού να αναλαμβάνει ενεργό ρόλο στη δράση ερμηνεύοντας το τραγούδι τελετουργικά. Οι στίχοι του Γκούφα αποδίδουν με ακρίβεια το πένθιμο κλίμα της σκηνής, κι εκείνη η φράση “που σκότωσαν ‘τον π’ αγαπώ”, με μια γλώσσα γνήσια λαϊκή, θα ‘λεγε κανείς ότι κλείνει μέσα της ολόκληρη την υπόθεση της ταινίας.

Ιδιαίτερη αναφορά αξίζει και στον τρόπο με τον οποίο ο Γιώργος Ζαμπέτας συνοδεύει με το μπουζούκι του το τραγούδι. Ο Ζαμπέτας “χαράζει” με την πένα τού μπουζουκιού του γραμμές που απάνω τους ξεδιπλώνεται η μελωδία του Ξαρχάκου. Το ταξίμι που παίζει στην αρχή του κομματιού, αποτελεί αναμφισβήτητα ένα αριστούργημα δεξιοτεχνίας που θα μπορούσε να σταθεί κι από μόνο του, σαν αυτόνομο μουσικό κομμάτι. Με το μοναδικό ένστικτο που διαθέτουν οι μεγάλοι μουσικοί, “σχολιάζει” με το μπουζούκι του κατά τη διάρκεια ολόκληρου του τραγουδιού κρατώντας ένα μέτρο, χωρίς να παρασυρθεί ούτε μια στιγμή σε άσκοπες επιδείξεις δεξιοτήτων. Αναμφισβήτητα, η συνοδεία του Ζαμπέτα στο «Χάθηκε το φεγγάρι» σφράγισε την εκτέλεση του τραγουδιού.
Όσο για την ερμηνεία της Βίκυς Μοσχολιού στο συγκεκριμένο τραγούδι, έχουν γραφτεί και ειπωθεί τόσα πολλά, που οτιδήποτε άλλο θα ήταν μάλλον περιττό. Στο ξεκίνημα της καριέρας της, έδωσε ένα πραγματικό μάθημα για το πως πρέπει να ερμηνεύεται ένα λαϊκό τραγούδι!



Η νεαρή κοπέλα ακουμπάει τους αγκώνες της σ’ ένα μικρό μαξιλαράκι, στηρίζει το κεφάλι της με τα δυο της χέρια (στο ένα το τσιγάρο), πίσω της η κουρτίνα σαλεύει ελαφρά. Ένας οδοκαθαριστής, ένας μεθυσμένος, κάποια σκουπίδια που παρέσυρε ο πρωινός αέρας.
Ησυχία!
Η Βίκυ Μοσχολιού τραγουδάει…

… και πια δεν περιμένω
που σκότωσαν ‘τον π’ αγαπώ.

.

14 σχόλια:

Θράσος είπε...

Επίσης Ξαρχάκος-Το ταξίδι...Τι μουσική!!!Κυκλοφόρησε σαν soundtrack σε μια κασετίνα για την Βουγιουκλάκη, εξαντλήθηκε και εμείς το αναζητάμε επί ματαίω.
Επίσης, ΚΙΝΗΜΑΤΟΓΡΑΦΙΚΗ ΜΟΥΣΙΚΗ=ΧΑΤΖΙΔΑΚΙΣ=ΧΑΜΕΝΑ ΟΝΕΙΡΑ.Ε;

το Άρωμα του Τραγουδιού είπε...

@Θράσος: μεγάλος ο κατάλογος των soundtracks που έγραψαν ιστορία. Βεβαίως και περιλαμβάνει «Το ταξίδι».
Όσο για τα «Χαμένα όνειρα», σε σένα οφείλω το ότι βρίσκεται στην ταινιοθήκη μου σε dvd (και όχι σε … βιντεοκασέτα γραμμένη από την ΕΤ1). Τι μουσική! Τι ποίημα!!!

Την καλημέρα μου

maya είπε...

καιρό έχω να σεργιανίσω
στις πενιές σου!!!!
στρογγυλοκάθομαι και απολαμβάνω...
την καλησπέρα μου
χχχχχχχχ

maya είπε...

τι ωραίο κέιμενο πάλι!
πάντα με τόση αξιοπρέπεια και σεβασμό.

νάσαι καλά μάκη μου
:)

ΣΟΦΙΑ ΣΤΡΕΖΟΥ είπε...

Η μνήμη από μόνης της είναι πολυσυλλεκτική.Πως θα μπορούσε άλλωστε.Ταξιδεύοντας θυμάται αλλοτινές εποχές με εικόνες ντυμένες με μουσικές.Θα συμφωνήσω και με σας και με τον Ι.Τ.
Εξαιρετική για άλλη μια φορά η ανάρτηση, περιεκτική, αναλύει την μυθολογία του τραγουδιού.΄Οσες φορές κι αν δω την ταινία κλαίω και δεν θέλω σχόλια περί αυτού.Η ευθραυστικότητα και η αισθαντικότητα στην ερμηνεία της Β.Μ. προκαλεί ρίγη συγκίνησης για μια εποχή...που χάθηκε.΄Οσο όμως θα υπάρχουν ονειροπόλοι όπως εσείς θα ανακαλύπτουν και θα αποκαλύπτουν σ' όλους εμάς και στους νεώτερους την μαγία του τραγουδιού και όχι μόνον. Να είστε καλά.Ευχαριστώ για την φιλοξενία. καλό βράδυ.

το Άρωμα του Τραγουδιού είπε...

@maya: σε ευχαριστώ πολύ για τα καλά λόγια (αυτό με τις “πενιές μου” με έκανε να χαμογελάσω! Μήπως πετυχαίνεις πάντα τις αναρτήσεις που έχουν πρωταγωνιστή το μπουζούκι;).
Νά 'σαι καλά.
Την καλημέρα μου


@Σοφία Στρεζου: όπως ακριβώς τα λέτε! Σας ευχαριστώ για την επίσκεψη και τα σχόλιά σας.

Ανώνυμος είπε...

"o Ξαρχάκος επέμεινε γιατί του έκανε εντύπωση η φωνή της, η κοπέλα είπε το τραγούδι ακουμπισμένη σ’ ένα παράθυρο σε μακρινό πλάνο στο φινάλε της ταινίας κι έτσι ξεκίνησε η μεγάλη τραγουδιστική καριέρα της Βίκυς Μοσχολιού…».

Η πιο "πραγματική" (όχι τόσο ρομαντική του Τριανταφυλλίδη..) ιστορία είναι πως τη Μοσχολιού την είχαν ακούσει ναι, αλλά την είχαν βάλει στο "ψυγείο" της εταιρείας για κάποιο καιρό και μετά πρότειναν στον Ξαρχάκο να την ξαναθυμηθεί και να της δώσει το τραγούδι που και ο ίδιος δεν ήθελε να τραγουδήσει η Γκρέυ..

Συγχαρητήρια για το εξαίρετο μπλογκ.

Σπύρος

το Άρωμα του Τραγουδιού είπε...

@Σπύρος: ευχαριστώ πολύ για την πληροφορία, την οποία δε γνώριζα.
Όντως, λιγότερο “ρομαντική” αυτή η εκδοχή! Αν δε σου κάνει κόπο, θα ήθελα να μου στείλεις την πηγή από την οποία άντλησες αυτή την πληροφορία. Θα είχε ενδιαφέρον να αναφερθούν και οι δύο “εκδοχές” στην ανάρτηση για να είναι πιο ολοκληρωμένο το κείμενο.


Σε ευχαριστώ για την παρέμβαση

Ανώνυμος είπε...

Η πηγή είναι ζωντανή...αλλά έγκυρη πίστεψέ με. Πιο έγκυρη δεν γίνεται.

Καλή συνέχεια στις όμορφες και περιεκτικές-παιδευτικές αναρτήσεις.

Σπύρος

το Άρωμα του Τραγουδιού είπε...

@Σπύρος: φυσικά και δεν έχω κανέναν λόγο να μη σε πιστέψω. Καταλαβαίνεις όμως, ότι δε μπορώ να αναφέρω κάτι στο κείμενο χωρίς να μπορώ να παραπέμψω στην πηγή. Τροποποίησα λοιπόν κάπως το κείμενο (θα το προσέξεις) και η πολύτιμη πληροφορία σου παραμένει στα comments για όποιον ενδιαφέρεται.

Σε ευχαριστώ πολύ και πάλι.

maya είπε...

το χαμόγελο αξίζει πιο πολύ απ'όλα!
τώρα για το μπουζουκάκι, λες?
να το κοιτάξω αυτό.
τελείως τυχαίο νάναι?
αχαχα

σε φιλώ καλη μέραααα
χχχχχχχχχχ

South Of The River είπε...

ΜΙα ταινία σταθμός, με την τεράστια Καρέζη (αν και στέκομαι ομοίως και στον αναντικατάστατο Παντελή Ζερβό).

Η μουσική του Σταύρου Ξαρχάκου πάλι χωρίς λόγια, και για τον Ζαμπέτα δεν γίνεται να συμφωνήσω περισσότερο. Στολίζει και ταυτόχρονα "πριονίζει" το τραγούδι με πολύ μπλουζ (ας μου επιτραπεί) τρόπο.

Όσο για τη Μοσχολιού, αν και ομολογώ ότι δεν την συμπάθησα ποτέ, εδώ είναι ανατριχιαστική...

Μάκη με την πανέμορφη αναφορά σου μας θύμισες ταυτόχρονα πολλά! Για να μην πω για την σκηνή του "Δράκου" με τον Ηλιόπουλο στον μοναδικό δραματικό ρόλο του...

Καλό ξημέρωμα!!!

το Άρωμα του Τραγουδιού είπε...

@south of the river: έχω πολύ καιρό να δω αυτές τις ταινίες. Οι σκηνές όμως που συνοδεύονται από τέτοιες εξαιρετικές μουσικές και ερμηνείες, δεν ξεχνιούνται. Πόσες φορές έχει τύχει να κάτσουμε στην τηλεόραση να ξαναδούμε φιλμ του ασπρόμαυρου κινηματογράφου για μία και μόνο σκηνή; Και όταν τελειώνει το έργο, να μη μπορούμε να θυμηθούμε πόσες φορές την έχουμε δει την ίδια ταινία!

Την καλησπέρα μου

Ανώνυμος είπε...

Η ΜΟΣΧΟΛΙΟΥ ΑΠΟ ΤΟΤΕ ΕΙΧΕ ΜΙΑ ΣΙΓΟΥΡΙΑ ΚΑΙ ΜΙΑ ΑΛΗΘΕΙΑ ΣΤΙΣ ΕΡΜΗΝΕΙΕΣ ΤΗΣ ΜΟΝΑΔΙΚΗ ΚΑΙ ΑΞΕΠΕΡΑΣΤΗ...