Κυριακή 9 Οκτωβρίου 2011

“Στη Μυτιλήνη και στη Χιό, τη νύχτα κλαίει ένα στοιχειό…”

.
Για περισσότερα από 45 χρόνια, ο Νότης Μαυρουδής λειτουργεί μέσα στην ελληνική δισκογραφία επιμένοντας σε μία πολύ συγκεκριμένη αισθητική πρόταση με βασικότερα χαρακτηριστικά τον λυρισμό και τη λαϊκότητα. Είτε ως συνθέτης είτε ως μουσικός, η παρουσία του σε οτιδήποτε έχει ηχογραφηθεί και φέρει την υπογραφή του γίνεται αισθητή από τις πρώτες κιόλας νότες. Όσο κι αν άλλαξαν οι εποχές και οι μόδες, ο ίδιος επέμεινε σθεναρά σε αυτή τη βασική αισθητική που έχει να κάνει με όλα όσα συνθέτουν ένα τραγούδι, την εκτέλεση ενός κιθαριστικού έργου ή μιας διασκευής. Όσον αφορά συγκεκριμένα το τραγούδι και την ιδιότητά τους ως συνθέτη, παρατηρεί κανείς την απόλυτη πίστη και επιμονή του σε βασικές αρχές που αφορούν για παράδειγμα το κλίμα και την ενορχήστρωση, την επιλογή του ερμηνευτή, το γενικότερο στήσιμο του κάθε τραγουδιού και το ενιαίο ύφος κάθε δίσκου, και φυσικά την αυστηρή επιλογή στη θεματολογία των στίχων και κατά συνέπεια των στιχουργών με τους οποίους έχει συνεργαστεί.
Ο κατάλογος των στιχουργών που έχουν συμπορευτεί όλ’ αυτά τα χρόνια με τον Νότη Μαυρουδή περιλαμβάνει σημαντικά ονόματα όπως ο Ηλίας Κατσούλης και ο Μιχάλης Γκανάς, ο Άλκης Αλκαίος, ο Γιάννης Κακουλίδης, η Αγαθή Δημητρούκα, ο Άρης Δαβαράκης, ο Τάσος Σαμαρτζής και πολλοί άλλοι. Ανάμεσα τους, μία απ’ τις σημαντικότερες συνεργασίες ήταν και με τον στιχουργό Άκο Δασκαλόπουλο, με τον οποίο ο Μαυρουδής συμπορεύτηκε κυρίως κατά τα πρώτα χρόνια της καριέρας του και πολλά από τα τραγούδια τους κυκλοφορούσαν την εποχή εκείνη σε δισκάκια 45 στροφών. Ενδεικτικά αναφέρουμε το Φώναξέ με που ερμήνευσε η Αρλέτα (και αργότερα συμπεριλήφθηκε στο πρώτο LP της Αρλέτας το 1967), το Όταν θάρθει η άνοιξη με τη φωνή του Γιώργου Ζωγράφου και τη Μεγάλη θάλασσα που τραγούδησε η Πόπη Αστεριάδη.

.
.

Ο πρώτος ολοκληρωμένος κύκλος τραγουδιών του Νότη Μαυρουδή με τον Άκο Δασκαλόπουλο έρχεται στα 1976, με το δίσκο Ζωγραφιές απ’ τον Θεόφιλο. Πρόκειται για μία σειρά δώδεκα λαϊκών τραγουδιών με βασική ερμηνεύτρια την Αλεξάνδρα, και τη συμμετοχή του Χάρη Γαλανού σε τρία τραγούδια, καθώς και του ρεμπέτη Μουφλουζέλη σε ακόμα ένα. Ο δίσκος αποτελεί μια από τις σημαντικότερες εργασίες του Νότη Μαυρουδή της δεκαετίας του ’70, και ξεχωρίζει κυρίως για την πρωτοτυπία του σε επίπεδο σύλληψης ενός κύκλου τραγουδιών βασισμένο στο έργο του Θεόφιλου Χατζημιχαήλ. Είναι η πρώτη φορά που συναντάμε στην ελληνική δισκογραφία ένα ενιαίο σύνολο τραγουδιών που ξεπερνά την απλή αναφορά ή το αφιέρωμα, και ουσιαστικά “μπαίνει” μέσα στα έργα του ζωγράφου αποτολμώντας να περιγράψει με λόγια και μουσική ένα προς ένα δώδεκα διαφορετικά έργα ενός ζωγράφου.
Ο Άκος Δασκαλόπουλος δε μένει στην απλή παρατήρηση αλλά διεισδύει στις ζωγραφιές του Θεόφιλου, περιφέρεται μέσα στα τοπία, παίρνει θέση δίπλα στα πρόσωπα και μεταφέρει σε λέξεις αυτά που το ένστικτο του Θεόφιλου αποτύπωσε κάποτε σε ζωγραφιές. Όπως αντίστοιχα ο νεαρός επισκέπτης του μουσείου στην ταινία Όνειρα του Ακίρα Κουροσάβα, σαν σε παραίσθηση μπαίνει στους πίνακες του Van Gogh και περπατάει στα τοπία του, έτσι και ο Δασκαλόπουλος ακουμπάει στο ίδιο παγκάκι που στέκει «Η ωραία Αδριάνα των Αθηνών», κάθεται στο ανάκλιντρο πλάι στην «Ερωτευμένη απελπισθείσα», ή οσμίζεται τα αρώματα συντροφιά με τον «Αδάμ και την Εύα εντός τις Παραδίσσου». Έτσι, σχεδόν παραληρηματικά, ο στιχουργός γίνεται πρώτ’ απ’ όλα ο ίδιος κοινωνός της θεματολογίας του Θεόφιλου, για να μπορέσει αμέσως μετά να αποτυπώσει σε στίχους αυτή την εμπειρία με λόγια εξίσου λαϊκά όσο και τα ίδια τα έργα του ζωγράφου. Εγχείρημα δύσκολο, που ο Δασκαλόπουλος αναμετριέται μαζί του και καταφέρνει να φτιάξει ένα σύνολο τραγουδιών που ξεφεύγουν από την απλή περιγραφή των εικόνων, αλλά την ίδια στιγμή κρατούν το μέτρο και δεν παρασύρονται σε αυθαίρετες ερμηνείες των έργων του Θεόφιλου.

Η ίδια πρόθεση οδηγεί και τον Νότη Μαυρουδή στη μελοποίηση, με βασικό οδηγό τους λαϊκούς μουσικούς δρόμους του δημοτικού και ρεμπέτικου τραγουδιού. Παρακολουθώντας κανείς τη δισκογραφία του Μαυρουδή, θα διαπιστώσει ότι οι Ζωγραφιές απ’ το Θεόφιλο είναι ίσως ο μόνος δίσκος με τόσο έντονο λαϊκό ύφος, όπου οι ρυθμοί, τα μινόρε, η ενορχήστρωση με το μαντολίνο και το μπουζούκι, αλλά και η επιλογή των ερμηνευτών, είναι ο δικός του τρόπος για να προσεγγίσει τον ζωγράφο Θεόφιλο μέσω των στίχων του Δασκαλόπουλου. Και δε θα μπορούσε να γίνει διαφορετικά. Πιθανόν να ηχούσε παράταιρη μια μελοποίηση με περισσότερα λυρικά ή λόγια στοιχεία, από τη στιγμή που η αφετηρία είναι οι ζωγραφιές του Θεόφιλου που μοιάζουν με λαϊκά υφαντά ανώνυμων εργατριών. Και ο Μαυρουδής, αβίαστα, συνθέτει μελωδίες που εναρμονίζονται με τα πρόσωπα και τα χρώματα αυτών των παραστάσεων, για να ζωντανέψουν μουσικά τον υπέροχο κόσμο του Θεόφιλου και να μας παραδώσει έναν κύκλο τραγουδιών που ξεχωρίζει για την ομορφιά και την απλότητά του.


Μουφλουζέλης, Αλεξάνδρα, Νότης Μαυρουδής, Άκος Δασκαλόπουλος, Χάρης Γαλανός


.


Σημείωση: όλοι οι στίχοι του Άκου Δασκαλόπουλου καθώς και πλούσιο αρχειακό υλικό, βρίσκονται συγκεντρωμένα στη διεύθυνση http://akosdaskalopoulos.blogspot.com/.


.

6 σχόλια:

το Άρωμα του Τραγουδιού είπε...

Όσο η ανάρτηση για τον δίσκο Ζωγραφιές απ’ τον Θεόφιλο σε μουσική Νότη Μαυρουδή και στίχους Άκου Δασκαλόπουλου παραμένει χρονικά τελευταία, ακούμε τα τραγούδια με την ερμηνεία της Αλεξάνδρας:

1.Η ωραία Αδριάνα
2.Ρωτόκριτος και Αρετούσα
3.Ο Παράδεισος

aerostatik είπε...

τρία μικρά παπάκια να τα χαρώ
λέγαν στους αρχαγγέλους γεια σας παιδιά...

το Άρωμα του Τραγουδιού είπε...

@aerostatik: οι στίχοι από τον Ιορδάνη ποταμό που αντιγράψατε, μου έφεραν στο μυαλό και το παρακάτω τετράστιχο από το άλλο τραγούδι του δίσκου, Τα παιδιά πειράζοντα τον αλήτη:

Τα παιδιά δεν σ' αγαπάνε το κεφάλι σου μη σκύβεις
κι όλο σε πετροβολάνε πικραμένε μου
ήλιος λάμπει στη θωριά σου συννεφιά μου μη τον κρύβεις
Αχ πώς βλέπω την καρδιά σου αντρειωμένε μου


Με την ευκαιρία, να αναφέρω ότι όλους τους στίχους του Άκου Δασκαλόπουλου από τις Ζωγραφιές απ’ τον Θεόφιλο τους βρίσκουμε στη και διεύθυνση: http://www.stixoi.info/stixoi.php?info=Albums&act=details&album_id=1558

Οδυσσέας Ξένος είπε...

Πολύ καλή παρουσίαση Μάκη. Θα μπορούσες μάλιστα να γνωστοποιήσεις στους φίλους, ότι το σύνολο των στίχων του δίσκου είναι επίσης διαθέσιμο στην ανεπίσημη ιστοσελίδα του Άκου (http://akosdaskalopoulos.blogspot.com/), όπως άλλωστε και όλοι οι στίχοι όλων των έργων (περίπου 300) του Άκου.

το Άρωμα του Τραγουδιού είπε...

@Οδυσσέας Ξένος: πολύ σοβαρή παράβλεψη απ' τη μεριά μου.

Το link από το πληρέστερο blog αφιερωμένο στο έργο του Άκου Δασκαλόπουλου προτέθηκε ήδη στην ανάρτηση.

Ευχαριστώ πολύ για την επίσκεψη

Μουσικά Προάστια είπε...

Βάλε και την τραγουδάρα για τον "αλήτη" από τον δίσκο, να ρίξουμε καμιά γυροβολιά!